Beleggen met technische analyse
‘The trend is your friend’ is het motto van technisch analisten.
Er zijn drie soorten trends in de prijzen van aandelen, een stijgende, een dalende, of een zijwaartse trend. Het doel van technische analyse van aandelen is het inschatten van de trend en het vinden van het moment van de trendbreuk. Hierdoor kun je het juiste moment vinden om aandelen te kopen, of juist te verkopen.
Beleggen met technische analyse pas je toe om op korte termijn van koersstijgingen te profiteren, of winst te nemen als koersdalingen inzetten. Dit is tegengesteld aan fundamentele analyse, wat wordt ingezet om aandelen te beoordelen voor lange termijn beleggingen. Technische analyse wordt ook veelvuldig gebruikt voor de handel in opties.
In dit artikel worden vaak de Engelse namen van de indicatoren genoemd, omdat dit het meest gebruikelijk is bij de technische analyse.
Visuele Technische Analyse
Beleggen met technische analyse in aandelen: het principe
Technisch analisten geloven dat de koers van een aandeel alle informatie die relevant is voor de markt al bevat. Ze geloven dat koersbewegingen zich herhalen, vanwege het gedrag van beleggers.
Daarom wordt er naar de koersbewegingen en handelsactiviteit van het verleden gekeken om een voorspelling te maken van de toekomst. Hiermee wordt er een trend vastgesteld.
Het doel is om momenten van trendbreuken in te kunnen schatten op basis van grafieken, dit wordt ook wel visuele technische analyse genoemd.
Soorten grafieken
Lijngrafiek
De basis van beleggen met technische analyse zijn de grafieken met koersbewegingen uit het verleden. De grafieksoort die je het meest tegenkomt op websites met aandeleninformatie is de lijngrafiek.
Hieronder staat de lijngrafiek van het aandeel Aegon in de periode van 29 juli 2019 tot 21 november 2019. In een lijngrafiek zijn alleen de slotkoersen per dag aangegeven.
Staafgrafiek
De staafgrafiek (barchart) geeft een stuk meer informatie. Hieronder staat de staafgrafiek Aegon van dezelfde periode.
De verticale lijn verbindt de hoogste koers van de dag met de laagste koers van de dag. Het horizontale streepje naar links is de openingskoers en het horizontale streepje naar rechts is de slotkoers. Deze grafiek geeft een stuk meer informatie.
Het is vaak ook nog mogelijk om de lijnen gekleurd te maken, groen voor een positieve dag en rood voor een negatieve. Dat is ook al te zien aan de openings- en slotkoers, maar het kan visueel wat duidelijker zijn.
Kaarsgrafiek
De Engelse naam van de kaarsgrafiek is candlestick chart. Ook in het Nederlands wordt deze term vaak gebruikt.
Het gekleurde stuk verbindt de openingskoers met de slotkoers. Ook hier is groen weer een positieve dag, waarbij de slotkoers de bovenkant van het gekleurde stuk is en de openingskoers de onderkant. En bij de rode candlesticks is het andersom.
De stokjes die uitsteken geven de hoogste en de laagste koers van de dag aan. Als een kaarsgrafiek in zwart-wit wordt weergegeven, dan wordt een positieve dag weergegevens als een open box (alleen een buitenlijn) en een negatieve dag met een zwarte opgevulde box.
De kaarsgrafiek bevat eigenlijk dezelfde informatie als de staafgrafiek, maar de manier van weergeven maakt het volgens technisch analisten makkelijker om de trend te herkennen.
Hoe gebruik je de grafieken?
Het vaststellen van een trend gebeurt door naar de toppen en de bodems van de koers te kijken. Er wordt een lijn getrokken langs te toppen en een lijn langs de bodems. Zo kun je gemakkelijk zien of er sprake is van een stijgende, dalende, of gelijkblijvende trend.
Stijgende trend
In het voorbeeld van Aegon is de laatste maanden een stijgende trend te zien. Tussendoor zijn er wel dalingen, maar als de nieuwe bodem steeds hoger ligt dan de vorige bodem, dan is de trend er een van een stijgende koers.
Op dezelfde manier worden de dalende en de zijwaartse trend vastgesteld. Het hoeft dus niet zo te zijn dat de koers iedere dag stijgt, of iedere dag daalt, maar het gaat om de schommelingen in de periode waarin je geïnteresseerd bent.
De onderste lijn, die de bodems met elkaar verbindt, wordt het steunniveau genoemd. De bovenste lijn wordt het weerstandsniveau genoemd.
Trendbreuk
Bij beleggen met technische analyse wordt het voor de technische analisten interessant wanneer de koers door de trendlijnen heen gaat, oftewel, wanneer de weerstand wordt gebroken of de koers door de bodem zakt.
In deze grafiek van het aandeel ING van 21 mei 2019 tot 21 november 2019 is er in begin juli eerst een gelijkblijvende trend te zien, met op een gegeven moment op eind juli een duidelijke trendbreuk, waar de koers met een hoog volume door het steunniveau gaat.
Voor technisch analisten is het moment dat de koers de het steunniveau doorbreekt het moment om een aandeel te verkopen.
Kwantitatieve technische analyse
Tegenover de Visuele Technische Analyse staat de Kwantitatieve technische analyse, op basis van indicatoren die uitgerekend kunnen worden.
Er zijn een aantal kwantitatieve indicatoren, die kunnen helpen met het bepalen wanneer je het best aandelen kan kopen of verkopen. Deze indicatoren worden berekend en zijn dus wat objectievere maatstaven. Hieronder staan er een paar omschreven. Let op: vaar niet blind op 1 indicator. Probeer er een paar die je goed begrijpt te combineren. En vergeet niet dat toekomst voorspellen onmogelijk is, ook op basis van analyse.
Moving average (MA)
Bij het beleggen met technische analyse is de moving average een belangrijke indicator die veel wordt gebruikt. De moving average (MA) is het voortschrijdend gemiddelde van de aandelenkoers van een aantal dagen. De 50-daagse MA, ook wel weergegeven als MA(50), is de gemiddelde slotkoers van de afgelopen 50 dagen. Over hoe meer dagen je dit gemiddelde berekent, hoe vlakker de lijn wordt. De koers van dag-tot-dag kan vrij grillig zijn.
Als de koers van een aandeel boven de MA ligt, dan is de trend positief en als de koers van het aandeel onder de MA ligt wordt het als negatief gezien. Wanneer de koers van het aandeel door de MA lijn gaat, kan dit gezien worden als een koop- of verkoopmoment. Dit werkt vooral bij een stijgende of dalende trend.
Als de koers van een aandeel in een zijwaartse trend zit, dan zal de MA ongeveer gelijk zijn aan de gewone koers, maar vanwege koersschommelingen van dag-tot-dag zal de koers de lijn van de MA vaak kruisen en dus ook veel valse signalen geven.
Neem je voor de moving average een korte of een lang MA
Over hoeveel dagen je de MA uitrekent hangt af van je beleggingshorizon. Een korte en lange MA hebben allebei voor- en nadelen. Als je een korte MA volgt, bijvoorbeeld MA(10) kun je veel valse signalen krijgen, maar als je een lange MA volgt kan je juist goede momenten missen. Een veelgebruikt alternatief is het combineren van een korte MA met een lange MA. Dit wordt een dual moving average genoemd.
Bij een dual moving average heb je het probleem van valse signalen een stuk minder, omdat in de korte MA de dag-tot-dag schommelingen een stuk minder invloed hebben dan wanneer je naar de gewone koers kijkt. In de onderstaande grafiek staat de dual moving average van het aandeel Heineken van de periode november 2018 – november 2019.
In deze grafiek is de blauwe lijn de gewone koers. De rode lijn is de MA(10) en de paarse lijn is de MA(50). De aankoop- en verkoopsignalen zijn als de MA(10) en de MA(50) elkaar kruisen. Het nadeel van het gebruik van de MA als indicator is dat de MA altijd een vertraging heeft, want het is een gemiddelde van de vorige dagen.
Als de MA(10) en de MA(50) elkaar kruisen, dan is een deel van de stijging of daling al achter de rug. Met name dalingen kunnen erg snel gaan als er slecht nieuws gepresenteerd wordt, dus soms is de koers al bijna op een dieptepunt als de MA(10) en MA(50) elkaar kruisen.
Exponential Moving Average (EMA)
De MA die in de vorige alinea’s wordt beschreven wordt ook wel eens de SMA, simple moving average, genoemd. Dit is ook het ‘eenvoudig’ uitgerekende voortschrijdend gemiddelde. Het nadeel van dit gemiddelde is de vertraging, waardoor je belangrijke signalen pas te laat kunt krijgen. Een alternatief voor technische analyse met de SMA is de EMA, exponential moving average.
Dit is een exponentieel gewogen voortschrijdend gemiddelde, waarbij de meest recente dagen zwaarder meetellen dan de koersen van de eerdere dagen. Als er sterke stijgingen of dalingen van de koers zijn, dan stijgt of daalt de EMA harder mee dan de SMA, waardoor er minder vertraging zit in de koop- en verkoopsignalen.
De EMA is een hele populaire indicator voor beleggen met technische analyse. De EMA wordt als indicator hetzelfde gebruikt als de MA. Je bepaalt een korte- en langetermijn EMA, bijvoorbeeld EMA(20) en EMA(50). Wanneer de kortetermijn EMA de langetermijn EMA kruist wordt dat als aankoop- of verkoopsignaal gezien, afhankelijk van de richting.
Relative Strength Index (RSI )
De relative strength index (RSI) is ook een veel gebruikte indicator voor beleggen met technische analyse. De RSI is een indicator die het momentum van de markt aangeeft. De RSI schommelt tussen de waarden 0 en 100. De waarde wordt doorgaans berekend over de afgelopen 14 dagen. Daarbij wordt gekeken hoe groot de procentuele stijging van de koers was op de positieve dagen en de procentuele daling van de koers op de negatieve dagen.
Als de stijgingen gemiddeld veel groter zijn dan de dalingen (bijvoorbeeld stijgingen van gemiddeld 1% per positieve dag en dalingen van gemiddeld 0,5% per negatieve dag), dan zal de waarde hoog zijn. En als de dalingen groter zijn dan de stijgingen, dan zal de waarde laag zijn. Wanneer de stijgingen veel groter zijn dan de dalingen, dan zal het aandeel op een gegeven moment ‘overbought’, te veel gekocht, raken. Daarna wordt dan weer een daling verwacht.
Omgekeerd is een lage waarde een indicatie dat een aandeel ‘oversold’, te veel verkocht, is geraakt. Over het algemeen wordt een waarde van boven de 70 aangeraden als indicatie dat een aandeel overbought (en overgewaardeerd) is en als de RSI onder de 30 komt wordt dat gezien als een indicator dat een aandeel oversold (en ondergewaardeerd) is.
In de bovenstaande grafiek van het aandeel van ING van 28-11-2018 – 29-11-2019 is te zien dat wanneer de RSI boven de 70 komt, het overeenkomt met een piek in de koers en dat een RSI onder de 30 overeenkomt met een dip in de koers. In maart en april zijn er 2 pieken.
Na de eerste keer dat de RSI boven de 70 komt is er een daling, waarna de koers weer verder stijgt tot de volgende piek. En vanaf het moment dat de RSI in mei onder de 30 komt, daalt de koers eerst nog een stuk verder voordat er weer een stijging begint.
Beurssentiment
Superbelegger Warren Buffet omschrijft de aandelenmarkt altijd als manisch depressief. In de manische periodes zijn beleggers bereid om veel te betalen voor aandelen en zijn de koers-winst ratio’s hoog. In de depressieve periodes verkopen ze liever en dan zijn de koers-winst ratio’s laag.
Wanneer je belegt in aandelen is het dan ook verstandig om het beurssentiment in de gaten te houden. Er zijn verschillende manieren om het beurssentiment te bepalen. De ene manier is om maandelijks aan een aantal beleggers te vragen of ze verwachten dat de koersen de komende maand omhoog of omlaag gaan.
De andere manier is door naar kwantitatieve indicatoren te kijken die over de hele index gaan, dus ook een vorm van beleggen met technische analyse. Deze indicatoren zelf geven niet direct een aankoop- of verkoopsignaal, maar ze kunnen je wel een beeld geven van wat je kan verwachten. In de volgende paragrafen staan een paar indicatoren die een beeld van het beurssentiment kunnen geven.
Advance/decline ratio
De advance/decline ratio (ADR) is een populaire indicator voor het beurssentiment. De ADR wordt veel gebruikt bij het beleggen met technische analyse. De ADR wordt bepaald met een eenvoudige berekening. Het aantal aandelen van een index dat in een periode (meestal een dag, maar het mag ook iets anders zijn) is gestegen wordt gedeeld door het aantal aandelen dat in die periode is gedaald.
Een cijfer boven de één geeft aan dat er meer stijgende dan dalende aandelen waren en een cijfer onder de één geeft aan dat er meer dalende dan stijgende aandelen waren.
Hoe gebruik je de advance/decline ratio?
Je kunt de ADR het best gebruiken in combinatie met de koers van de index. Wanneer je deze combineert zijn er vier scenario’s die kunnen voorkomen.
- De ADR is boven de één en de bijbehorende index is ook positief. Dit is een bevestiging van een positieve trend.
- De ADR is onder de één en de bijbehorende index is ook negatief. Dit is een bevestiging van een negatieve trend.
- De ADR is onder de één, maar de bijbehorende index is positief. Dit houdt in dat de stijging van de index wordt veroorzaakt door een klein aantal aandelen die veel stijgen, of die zwaar wegen in de index. De positieve trend van de index is zwak en kan zo omslaan naar een negatieve.
- De ADR is boven de één, maar de bijbehorende index is negatief. Dit betekent dat de daling van de index wordt veroorzaakt door een klein aantal aandelen. Dit is een teken dat de negatieve trend van de index zwak is en zo om kan slaan naar een positieve.
Volatiliteitsindex (VIX)
De VIX is de volatiliteitsindex, gecreëerd op basis van de S&P 500. Volatiliteit staat voor de beweeglijkheid van de beurskoers en de VIX is een maat voor de verwachte volatiliteit in het komende jaar. De S&P 500 is de index van de 500 grootste beursgenoteerde Amerikaanse bedrijven. Deze index wordt door beleggers veel gebruikt in combinatie met technische analyse van de S&P 500.
De VIX is gebaseerd op de koersen van de opties op de S&P 500 index (SPX) met een expiratie over ongeveer 30 dagen. De expiratie is natuurlijk vaak niet exact over 30 dagen, daarom is de grens gesteld op een expiratie over minimaal 23 en maximaal 37 dagen. Daarna volgt er een vrij complexe berekening om met deze cijfers een maat te geven voor de verwachte volatiliteit in het komende jaar.
De VIX heeft een waarde tussen de 0 en de 100. Voor de statistici: de VIX geeft de verwachte beweging van de aandelenprijzen van de S&P 500 in het komende jaar aan met een zekerheid van 68% (1 standaarddeviate van het gemiddelde). Oftewel, een VIX van 20 betekent dat de koers van de S&P 500 het komende jaar binnen de -20% en +20% van de huidige koers zal blijven, met een zekerheid van 68%.
De VIX als angstindex
De VIX wordt ook wel de angstindex genoemd. Daarom is het belangrijk deze indicator goed in de gaten te houden. De VIX is gebaseerd op Amerikaanse aandelen, maar dat betekent niet dat deze alleen van belang is wanneer je in Amerikaanse aandelen belegt. De invloed van Amerika op de wereldeconomie is enorm en ook Nederlandse multinationals die op de AEX genoteerd staan hebben vaak veel handel in Amerika.
Wanneer je naar de VIX index grafiek van het verleden kijkt, dan zie je dat de VIX vaak hoog was in een periode van sterke koersdalingen. Over het algemeen is de VIX laag als de koers stabiel stijgt. Het wordt niet voor niks de angstindex genoemd. Maar het gaat zeker niet in 100% van de gevallen op.
Formeel zegt de VIX alleen iets over de verwachte volatiliteit in de komende periode, dat kan dus
beide kanten op zijn. Uit het verleden blijkt dat op ongeveer 20% van de handelsdagen de VIX dezelfde kant op beweegt als de S&P 500, maar op verreweg de meeste dagen gaat een stijgende VIX gepaard met een dalende koers van de S&P 500 en vice versa.
Er is ook een Nederlandse versie van de VIX, de VAEX. Deze wordt op dezelfde manier berekend als de VIX. Er wordt echter nauwelijks aandacht aan de VAEX besteedt. Ook Nederlandse beleggers houden liever de VIX in de gaten dan de VAEX.
Put-call ratio
De put-call ratio kan gebruikt worden voor het beoordelen van beurssentiment, maar het kan ook gebruikt worden voor de technische analyse van aandelen. De put-call ratio wordt uitgerekend door het aantal verhandelde put-opties te delen door het aantal verhandelde call opties.
Een put-optie wordt doorgaans gekocht wanneer er een koersdaling wordt verwacht en een call-optie wordt gekocht om in te spelen op een verwachte koersstijging. Een ratio van boven de één betekent dus dat er een daling wordt verwacht en een cijfer onder de één geeft een positief sentiment aan.
Let op: Zowel de VIX als de put-call ratio zijn indicatoren die zijn afgeleid van transacties van beleggers en zijn dus gebaseerd op wat beleggers verwachten. Dit lijkt dus niet zo heel erg anders dan aan beleggers vragen wat ze verwachten. Het verschil is dat deze indicatoren aangeven waar de beleggers echt hun geld op inzetten. En met name de VIX gaat echt over grote aantallen. Dus dit kan toch een ander beeld geven dan een enquête.
Hoe gebruik je technische analyse?
Beleggen met technische analyse wordt door verschillende beleggers verschillend gebruikt. Beleggers voor de korte termijn screenen aandelen op basis van technische analyse om te kijken welke er geschikt zijn om op dat moment in te handelen. Een korte termijn kan zelfs zo kort zijn dat de aankoop en verkoop van een aandeel op dezelfde dag plaatsvinden, dit noemen we ook wel daytraden.
Daytraders analyseren dan ook de grafieken met de koersschommelingen van binnen een dag, of misschien een paar dagen en niet van weken of zelfs maanden.
Beleggers die aandelen willen kopen voor langere termijn hebben op basis van fundamentele analyse al besloten welke aandelen ze willen kopen. Zij gebruiken technische analyse om het juiste moment om in te stappen te bepalen.
Wanneer kan je het beste aandelen kopen of aandelen verkopen?
Er is geen enkele indicator die altijd gegarandeerd winst oplevert. De indicatoren die hierboven beschreven zijn geven vaak goede aan- of verkoopsignalen, maar kunnen ook valse signalen geven. Veel beleggers combineren verschillende indicatoren voor een beter resultaat.
Als voorbeeld:
de RSI geeft aan dat het een goed moment is om aandelen te kopen, dan kun je het aandeel gaan volgen om te kijken of de EMA dat ook aangeeft. Als het een omslagmoment in de koers is geweest, dan zal de EMA een aantal dagen later ook een aankoopsignaal geven. Maar vergeet niet: vertrouwen komt te voet en gaat te paard, en zo gaat het ook met de koersen van aandelen.
Voor verkopen is het ook goed om naar de indicatoren te kijken, maar omdat er ook bij de EMA vertraging in zit kan een aandeel al flink gedaald zijn voordat het verkoopsignaal van de RSI wordt bevestigd met de dual EMA. Het is altijd verstandig om ook een automatische stoploss in te bouwen, zodat er geen onverwachts groot verlies kan optreden.
Hoe begin je zelf met technische analyse?
Er zijn verschillende platformen waarop je technische analyses kunt uitvoeren. Op een aantal websites die koersinformatie bieden kun je ook zelf technische analyse uitvoeren. De mogelijkheden op gratis platforms zijn doorgaans wel beperkt tot een paar basistechnieken. Het is ook belangrijk om te weten dat er een vertraging van 15-20 minuten in de koersinformatie zit op gratis platforms.
Technische analyse software
Zelf beleggen op basis van technische analyse kan wel tijdrovend zijn. Om te bepalen welke aandelen op welk moment gunstig zijn om te kopen moet je dagelijks vele grafieken beoordelen. Alleen de AEX bevat al 25 verschillende aandelen, maar ook buiten de AEX en zeker ook buiten Nederland zijn interessante beleggingskansen die door de handel via internet allemaal binnen handbereik zijn.
Het is nagenoeg ondoenlijk om dit allemaal in de gaten te houden en te analyseren. En als je aandelen eenmaal hebt gekocht moet je ook goed in de gaten houden wanneer het verkoopmoment komt. Gelukkig is er ook speciale software die dit voor je kan doen.
Software van Trading Navigator Methode
Een goed voorbeeld hiervan is Trading Navigator Methode. Deze software is ontwikkeld door Harm van Wijk een zeer ervaren vermogensbeheerder en is gebaseerd op wetenschappelijk bewezen beleggingsmodellen. Dit systeem geeft je simpelweg aankoop signalen en verkoop signalen, zonder dat je zelf nog allerlei analyses uit hoeft te voeren. Menselijke emoties spelen geen enkele rol meer.
Technische analyse boeken
Wanneer je wat dieper de technische analyse in wilt en de details beter wilt begrijpen, dan is het aan te raden om er ook een of meerdere boeken over te lezen.
In ‘Beleggen voor Dummies‘ is er één hoofdstuk aan technische analyse gewijd. Als Engels geen probleem is, dan is ‘Technical analysis for dummies‘ zeker een aanrader.
Ook in het Nederlands zijn er enkele boeken over technische analyse geschreven. Bijvoorbeeld het boek ‘Beleggen met technische analyse‘ van H.J. Geels en ‘Praktijkgids indicatoren’ van Rombout H. Kerstens. Het boek ‘Beter beleggen‘ van Robert Baars gaat over technische analyse en fundamentele analyse.
